Adigelerde silah
ADİGELER VE SİLAH
Öncelikle şunu belirtmek isterim bu bir bilimsel ve araştırma yazısı değildir; yaşadığım gördüğüm ve duyduğum verilerden derlenmiştir.
*****Adige ve silah, beğensek de beğenmesek de birlikte akla gelen bir olgudur ve adiğeliğin yazılmamış ana yasası olan xabzenin içinde de vardır. Yıllarca düğünlerimizde atılan silahların yalnızca ilgi çekmeye yönelik değil başkada çok işlevleri ve anlamı vardır. Yalnız silah atma geleneği xabzenin zaman içerisinde değişime uğrayabilecek, işlevleri başka türlü yollarla telafi edilebilecek katagorileri arasındadır.
*****Öncelikle kullanılan silahın kim tarafından nerede, nasıl ve ne sebeble kullanıldığı önemlidir. Ama şunu da unutmamak gerekir, hiçbir coşku ölümün getireceği acıdan önde olamaz.
*****Gelelim İsrarla sorulan eskiden silah nerelerde ve nasıl kullanılırdı sorusuna.
*****Temelini, kuralını tam olarak bilemem ama kendi zamanımda ve değerli fikirlerini alma imkanı bulduğum büyüklerimizden duyduklarım çerçevesinde bir özetleme yapabilirim.
*****Öncelikle eskiden silahın savunma ve avlanma konularındaki önemini ayırıyor sadece düğün ve eğlencelerdeki silah kullanımını özetliyoruz ve soruyoruz bu amaçlarda silah kullanmanın çerçevesi nedir.
*****Gelin damat evine gelirken köye yaklaşıldığında gelin alayındakiler başlarlardı silah atmaya, gelin avluya girince de gelin almaya gitmemiş kişiler karşılarlardı silah atarak. Gelin arabadan veya attan inerken ise damadın akrabaları silah atarak kutlarlardı bu anı ama bütün bu süreç içerisinde rekabet ortamı yaratılmazdı.
*****Gece belirli bir saatten sonra düğüne gelenler köy girişinde silah atarak geldiklerini haber verirlerdi. Silah atmanın yoğunluğu gelen kişilerin toplumdaki yerlerine veya gelenlerin sayılarına göre değişirdi.
*****Gelen hatırı sayılı misafirler silah atarak karşılanırdı.
*****Thamateler ve uzaktan gelen misafirler oyuna çıktığında atılırdı.
*****Düğünün hızlandığı ve güzel oynayanların oynadığı sırada atılırdı.
*****Herkesçe bilinen kaşenler oynarken delikanlının arkadaşları tarafından atılırdı.
*****Kız kaçırılırken kimse duymadan, yakalanmadan köy dışına çıkılmışsa aldık kızınızı gidiyoruz demek için atılırdı.
*****Kaçırılan kız köye getirildiğinde ilgili yerlerin haberdar olması için atılırdı. Burada silah atışının seriliği ve sıklığı ile her şeyin sakin olduğu veya takip edildikleri gibi detaylar da verilirdi.
*****Asker uğurlamalarında ve askerlerin dönüşlerinde atılırdı.
*****Hiçbir zaman gelinin akrabaları veya kız tarafı silah atmazdı, atarlarsa da kızımızı verdik diye seviniyorlar diye ayıplanırlardı.
*****İçkili kişilere silah attırılmaz hatta ellerinde ki silahlar alınırdı ve düğünün aktif alanı içine de sokulmazlardı.
*****Bu gün maalesef silah bilinçsizce, ehil olmayan bilekler tarafından kullanılmakta ve bizleri ta yüreğimizden yaralayan vahim olaylar gelişmektedir. Sorumsuz bir parmağın bastığı tetikle dal gibi bir gencimiz hayatını kaybetmekte veya sakat kalmaktadır.
*****Bütün bu gelişmelerin sonunda Türkiye Kafkas Dernekleri Federasyonu toplanarak düğün ve eğlencelerde silah atma yasağı getirmiştir.Bu yasağı (Yasaklara uymuyanları dışlamak, Onların düğünlerine, cenazelerine katılmamak, katıldıkları düğünlerde hediyelerini geri vererek düğünlerden çıkarmak gibi ) çok kuvvetli yaptırımlar uygulanmaktadır. Türkiye'nin hemen hemen her yerinde bu kararlara büyük bir çoğunlukla uyulmaktadır. Bizlerde çevremizde bu kararların uygulanmasında azami gayret göstermeliyiz.
Orhan OCAK
Öncelikle şunu belirtmek isterim bu bir bilimsel ve araştırma yazısı değildir; yaşadığım gördüğüm ve duyduğum verilerden derlenmiştir.
*****Adige ve silah, beğensek de beğenmesek de birlikte akla gelen bir olgudur ve adiğeliğin yazılmamış ana yasası olan xabzenin içinde de vardır. Yıllarca düğünlerimizde atılan silahların yalnızca ilgi çekmeye yönelik değil başkada çok işlevleri ve anlamı vardır. Yalnız silah atma geleneği xabzenin zaman içerisinde değişime uğrayabilecek, işlevleri başka türlü yollarla telafi edilebilecek katagorileri arasındadır.
*****Öncelikle kullanılan silahın kim tarafından nerede, nasıl ve ne sebeble kullanıldığı önemlidir. Ama şunu da unutmamak gerekir, hiçbir coşku ölümün getireceği acıdan önde olamaz.
*****Gelelim İsrarla sorulan eskiden silah nerelerde ve nasıl kullanılırdı sorusuna.
*****Temelini, kuralını tam olarak bilemem ama kendi zamanımda ve değerli fikirlerini alma imkanı bulduğum büyüklerimizden duyduklarım çerçevesinde bir özetleme yapabilirim.
*****Öncelikle eskiden silahın savunma ve avlanma konularındaki önemini ayırıyor sadece düğün ve eğlencelerdeki silah kullanımını özetliyoruz ve soruyoruz bu amaçlarda silah kullanmanın çerçevesi nedir.
*****Gelin damat evine gelirken köye yaklaşıldığında gelin alayındakiler başlarlardı silah atmaya, gelin avluya girince de gelin almaya gitmemiş kişiler karşılarlardı silah atarak. Gelin arabadan veya attan inerken ise damadın akrabaları silah atarak kutlarlardı bu anı ama bütün bu süreç içerisinde rekabet ortamı yaratılmazdı.
*****Gece belirli bir saatten sonra düğüne gelenler köy girişinde silah atarak geldiklerini haber verirlerdi. Silah atmanın yoğunluğu gelen kişilerin toplumdaki yerlerine veya gelenlerin sayılarına göre değişirdi.
*****Gelen hatırı sayılı misafirler silah atarak karşılanırdı.
*****Thamateler ve uzaktan gelen misafirler oyuna çıktığında atılırdı.
*****Düğünün hızlandığı ve güzel oynayanların oynadığı sırada atılırdı.
*****Herkesçe bilinen kaşenler oynarken delikanlının arkadaşları tarafından atılırdı.
*****Kız kaçırılırken kimse duymadan, yakalanmadan köy dışına çıkılmışsa aldık kızınızı gidiyoruz demek için atılırdı.
*****Kaçırılan kız köye getirildiğinde ilgili yerlerin haberdar olması için atılırdı. Burada silah atışının seriliği ve sıklığı ile her şeyin sakin olduğu veya takip edildikleri gibi detaylar da verilirdi.
*****Asker uğurlamalarında ve askerlerin dönüşlerinde atılırdı.
*****Hiçbir zaman gelinin akrabaları veya kız tarafı silah atmazdı, atarlarsa da kızımızı verdik diye seviniyorlar diye ayıplanırlardı.
*****İçkili kişilere silah attırılmaz hatta ellerinde ki silahlar alınırdı ve düğünün aktif alanı içine de sokulmazlardı.
*****Bu gün maalesef silah bilinçsizce, ehil olmayan bilekler tarafından kullanılmakta ve bizleri ta yüreğimizden yaralayan vahim olaylar gelişmektedir. Sorumsuz bir parmağın bastığı tetikle dal gibi bir gencimiz hayatını kaybetmekte veya sakat kalmaktadır.
*****Bütün bu gelişmelerin sonunda Türkiye Kafkas Dernekleri Federasyonu toplanarak düğün ve eğlencelerde silah atma yasağı getirmiştir.Bu yasağı (Yasaklara uymuyanları dışlamak, Onların düğünlerine, cenazelerine katılmamak, katıldıkları düğünlerde hediyelerini geri vererek düğünlerden çıkarmak gibi ) çok kuvvetli yaptırımlar uygulanmaktadır. Türkiye'nin hemen hemen her yerinde bu kararlara büyük bir çoğunlukla uyulmaktadır. Bizlerde çevremizde bu kararların uygulanmasında azami gayret göstermeliyiz.
Orhan OCAK