Atalik ve pur
ATALIK VE PUR
***Bütün Kafkasya’da çok yaygın olarak kullanılan bir gelenek vadı. Bu geleneğe göre bir çocuk doğuştan üç gün sonra ( Bu süre 3-5 ayda olabilirdi ) Atalık denen bir aileye verilir.Yetişkin genç bir delikanlı olana kadar asla ailesini görmez ,ailesi de çocuğunun akibetini soruşturmayı düşünmez.Çünkü bunu yapmak çok ayıp karşılanır. Atalık kendisine emanet edilen çocuğu besler,büyütür ve eğitir.Kendi çocuğu gibi görür ve çok önem verir.
***Çocuğun bakımını üstlenen aileye Atalık, verilen çocuğa da Pur veya kan denilirdi,
***Pşi çoçuklari toplumun en münevverlerine verilip eğitilirdi. Başka kabilelere de pur verilirdi. Mesela Asetin çocuklar Adigelere, Adigeler Kumuklara verilirdi. Çocuk ya doğar doğmaz veya birkaç aylık iken pur verilirdi. 8 ilâ 13, en geç 17 yaşına dek atalıkta kaldıktan sonra geri iade edilirdi. Kız çocukları genellikle 12-13 yasında iade edilirdi. Mürebbi, çocuğa sınıfına uygun davranma, binicilik, atıcılık, ev idaresi, tarla isleri konusunda eğitirdi. Kız çocuklarına pur’un hanımı tarafından dikiş, nakış vs. beceriler kazandırılır, ev hanımı olmaya hazırlanırlardı. Mürebbi çocuğu at, fase, ase vs. ile süsleyip merasimle babasina iade ederdi. Bunun için büyük düğün merasimleri düzenlenirdi. Mürebbiyeye de değerli hediyeler verilirdi. Sonraları pur kalma süresi 3 -7 yıla inmiş ve iadesi esnasında yapılan merasimler de hafiflemiştir. Mürebbiye akraba addedilerek otorite kazanması sağlanırdı.
***Günün birinde, çocuğun yetişkin bir insan olduğunu düşünen Atalık, anne-babaya haber gönderir.Genci alabileceklerini yada ne yapmak istediklerini bildirmelerini ister
***Anne-baba bu haberi aldıktan sonra oğullarını almak için bir gün belirlerler.Belirlenen gün aile için çok önemlidir.Bütün akraba,eş-dost davet edilir.Üç gün üç gece düğün yapılır.
***Bell de böyle güzel bir güne şahit olmuştu. Atalık Ali bey isminde bir Abhazdı.Kan'ı da (GENÇ) Abazay dı.
***Atalık hısımlarına 40 kişilik bir kafile ile haber gönderdi. Kan ı yanına alarak yola koyuldu.Erkekler atlı,kadınlar arabalarda,gençler ise eğersiz atlarla önden gidiyorlardı.Kan'ın bindiği yağız at Atalık'ın hediyesi idi.Kafile köye yaklaştığında bir gurup tarafından karşılandı.Hep birlikte köye giren kalabalık,havaya ateşler açarak baba evine yöneldi.Evde ise büyük bir sevinç ve coşku vardı.Bütün köylü eş-dost civar köylerden de gelenler de vardı.Yaklaşık 50 kişilik bir kalabalık toplanmıştı.
***Atalık eger uzak yerden gelmişse dinlenmesi için ona zaman verilir. Misafirlerin rahat etmesi sağlanır.Atalık artık o evin en iyi akrabası olarak ağırlanır,büyük iltifat ve saygınlık görür.Gencin babası,oğlunu ikinci gün bütün davetlilere tanıtır.Atalık ve beraberinde gelen misafirler gencin anne-babasına getirdikleri hediyeleri verirler.Sofralar kurulur ve yemekler verilir.Yaşlılar sohbeti koyulaştırırken gençlerde bir yandan düğün başlatma telaşındadır.
***Ben bu halkın bu kadar neşeli, bu kadar müziğe ve oynamaya düşkün olduğunu tahmin edemezdim. Bu halkın kahramanlıklarından bahsetmeden geçmek olmaz. Delikanlılar eski Fransız şövalyelerini andırırlar. Atalarımızı (Almanlar)savaşçı ve silaha meraklı olarak bilirdim.Kafkasya Halkları da aynıdır. Bu insanlar arasında üzüntü duymak mümkün değil, İnsanın hüznünü, kederini unutturuyorlar.
***Eğlencelerinde kahramanlık şarkıları söylemeyi severler. Tarihe mal olmuş insanların hayatını anlatan şarkılarla o insanları anmadan geçmezler. O anda dahi şarkılar bestelenebilmekte (doğaçlama) bu tür becerisi olan gençler ayrıcalıklı itibar görür. Genellikle türküler hep beraber söylenir.Bjami ve Şıkeppşine (At kuyruğundan yapılmış kemençeye benzer özgün bir çalgı) çalanlar,kalabalığı coşturur.
***Elinde bayrak bulunan bir atlı düğün yerine gelir. Bu ise Bayrak kapma yarışının başladığının işaretidir. Bayrak tutan atlıya yetişen,bayrağı kaptığı gibi hızla atını sürmeye başlar. Elden ele geçen bayrak en sonunda Thamade ye sunulur.
***Gençler bu gururu taşımak için ata binmeyi çok iyi öğrenirler. Düğünün birinci günü bu şekilde geçer. İkinci büyük bir at yarışı düzenlenir Kazanana çeşitli hediyeler verilir.Bu hediyeler genellikle at,silah ve besilik hayvanlar olabileceği gibi daha başka kıymetli eşyalarda olabilir.Büyükler övgü dolu sözlerle kısa konuşmalar yapar.Ozanlar yarışı kazanan gençlere şarkılar besteler.Bu şarkılar uzun süre genç kızların hafızasından silinmez.
***Artık dönüş vakti yaklaşan misafirler hazırlanmaya başlar. Atalık ve beraberinde gelenler için hazırlanan hediyeler verilmeye başlanır. En iyi, en anlamlı, en değerli hediye ise tabi ki Atalık'a isabet eder.Duygulu anlar yaşanır.Atalık artık akraba sayılır.Kan ise asla Atalığını unutmaz hatta anne ve babasından üstün görür.
Karl Koch 1838 -1843 yıllarında Kuzey Kafkasya’da kalmıştır.
Çeviren K Akgöz
***Çocuğun bakımını üstlenen aileye Atalık, verilen çocuğa da Pur veya kan denilirdi,
***Pşi çoçuklari toplumun en münevverlerine verilip eğitilirdi. Başka kabilelere de pur verilirdi. Mesela Asetin çocuklar Adigelere, Adigeler Kumuklara verilirdi. Çocuk ya doğar doğmaz veya birkaç aylık iken pur verilirdi. 8 ilâ 13, en geç 17 yaşına dek atalıkta kaldıktan sonra geri iade edilirdi. Kız çocukları genellikle 12-13 yasında iade edilirdi. Mürebbi, çocuğa sınıfına uygun davranma, binicilik, atıcılık, ev idaresi, tarla isleri konusunda eğitirdi. Kız çocuklarına pur’un hanımı tarafından dikiş, nakış vs. beceriler kazandırılır, ev hanımı olmaya hazırlanırlardı. Mürebbi çocuğu at, fase, ase vs. ile süsleyip merasimle babasina iade ederdi. Bunun için büyük düğün merasimleri düzenlenirdi. Mürebbiyeye de değerli hediyeler verilirdi. Sonraları pur kalma süresi 3 -7 yıla inmiş ve iadesi esnasında yapılan merasimler de hafiflemiştir. Mürebbiye akraba addedilerek otorite kazanması sağlanırdı.
***Günün birinde, çocuğun yetişkin bir insan olduğunu düşünen Atalık, anne-babaya haber gönderir.Genci alabileceklerini yada ne yapmak istediklerini bildirmelerini ister
***Anne-baba bu haberi aldıktan sonra oğullarını almak için bir gün belirlerler.Belirlenen gün aile için çok önemlidir.Bütün akraba,eş-dost davet edilir.Üç gün üç gece düğün yapılır.
***Bell de böyle güzel bir güne şahit olmuştu. Atalık Ali bey isminde bir Abhazdı.Kan'ı da (GENÇ) Abazay dı.
***Atalık hısımlarına 40 kişilik bir kafile ile haber gönderdi. Kan ı yanına alarak yola koyuldu.Erkekler atlı,kadınlar arabalarda,gençler ise eğersiz atlarla önden gidiyorlardı.Kan'ın bindiği yağız at Atalık'ın hediyesi idi.Kafile köye yaklaştığında bir gurup tarafından karşılandı.Hep birlikte köye giren kalabalık,havaya ateşler açarak baba evine yöneldi.Evde ise büyük bir sevinç ve coşku vardı.Bütün köylü eş-dost civar köylerden de gelenler de vardı.Yaklaşık 50 kişilik bir kalabalık toplanmıştı.
***Atalık eger uzak yerden gelmişse dinlenmesi için ona zaman verilir. Misafirlerin rahat etmesi sağlanır.Atalık artık o evin en iyi akrabası olarak ağırlanır,büyük iltifat ve saygınlık görür.Gencin babası,oğlunu ikinci gün bütün davetlilere tanıtır.Atalık ve beraberinde gelen misafirler gencin anne-babasına getirdikleri hediyeleri verirler.Sofralar kurulur ve yemekler verilir.Yaşlılar sohbeti koyulaştırırken gençlerde bir yandan düğün başlatma telaşındadır.
***Ben bu halkın bu kadar neşeli, bu kadar müziğe ve oynamaya düşkün olduğunu tahmin edemezdim. Bu halkın kahramanlıklarından bahsetmeden geçmek olmaz. Delikanlılar eski Fransız şövalyelerini andırırlar. Atalarımızı (Almanlar)savaşçı ve silaha meraklı olarak bilirdim.Kafkasya Halkları da aynıdır. Bu insanlar arasında üzüntü duymak mümkün değil, İnsanın hüznünü, kederini unutturuyorlar.
***Eğlencelerinde kahramanlık şarkıları söylemeyi severler. Tarihe mal olmuş insanların hayatını anlatan şarkılarla o insanları anmadan geçmezler. O anda dahi şarkılar bestelenebilmekte (doğaçlama) bu tür becerisi olan gençler ayrıcalıklı itibar görür. Genellikle türküler hep beraber söylenir.Bjami ve Şıkeppşine (At kuyruğundan yapılmış kemençeye benzer özgün bir çalgı) çalanlar,kalabalığı coşturur.
***Elinde bayrak bulunan bir atlı düğün yerine gelir. Bu ise Bayrak kapma yarışının başladığının işaretidir. Bayrak tutan atlıya yetişen,bayrağı kaptığı gibi hızla atını sürmeye başlar. Elden ele geçen bayrak en sonunda Thamade ye sunulur.
***Gençler bu gururu taşımak için ata binmeyi çok iyi öğrenirler. Düğünün birinci günü bu şekilde geçer. İkinci büyük bir at yarışı düzenlenir Kazanana çeşitli hediyeler verilir.Bu hediyeler genellikle at,silah ve besilik hayvanlar olabileceği gibi daha başka kıymetli eşyalarda olabilir.Büyükler övgü dolu sözlerle kısa konuşmalar yapar.Ozanlar yarışı kazanan gençlere şarkılar besteler.Bu şarkılar uzun süre genç kızların hafızasından silinmez.
***Artık dönüş vakti yaklaşan misafirler hazırlanmaya başlar. Atalık ve beraberinde gelenler için hazırlanan hediyeler verilmeye başlanır. En iyi, en anlamlı, en değerli hediye ise tabi ki Atalık'a isabet eder.Duygulu anlar yaşanır.Atalık artık akraba sayılır.Kan ise asla Atalığını unutmaz hatta anne ve babasından üstün görür.
Karl Koch 1838 -1843 yıllarında Kuzey Kafkasya’da kalmıştır.
Çeviren K Akgöz